Z okazji obchodów Święta Niepodległości, tak nietypowych w tym roku ze względu na pandemię, postanowiliśmy przeprowadzić ankietę, której celem było zbadanie jak uczniowie oraz nauczyciele szkół powiatu wołowskiego postrzegają pojęcie patriotyzmu w XXI wieku.

Ankieta została opublikowana na naszej stronie internetowej (http://www.wolowpce.pl/)oraz rozpowszechniona bezpośrednio przez nauczycieli przedmiotów humanistycznych. Można było ją wypełniać online w dniach 9-13 listopada 2020r. Do badania przystąpiło blisko 300 respondentów. Zdecydowanie częściej wypełniały ją kobiety (60%). Chętniej do badania zaangażowali się uczniowie szkół podstawowych, było ich 66 %, uczniowie szkół średnich stanowili 25%, pozostali badani, to osoby w starszych kategoriach wiekowych, w zdecydowanej większości byli to nauczyciele.

W pytaniu otwartym: „Czym jest patriotyzm?” opinie ankietowanych były bardzo zbliżone. Najczęściej powtarzająca się odpowiedź to miłość do ojczyzny, niektórzy za patriotyzm uważają obchodzenie świąt narodowych, wieszanie flagi, dbanie o interesy własnego kraju, wierność krajowi, obronę kraju, znajomość jego historii.

Zdecydowana większość badanych (61%) uważa się za patriotów, 8,9% twierdzi, że  zdecydowanie nimi nie jest. Pozostali są niezdecydowani.

Podobnie odpowiedzi rozkładają się w pytaniu o obchody Święta Niepodległości w domu.

63% badanych obchodzi je wraz z rodziną, 30% czasami, 7% nie robi tego nigdy. Można domniemywać, że osoby wyrażające postawę patriotyczną obchodzą święta narodowe w swoich domach i to właśnie w tym miejscu ta postawa się kształtuje.

Okazuje się, że badani bardzo dobrze znają hymn narodowy. 78% odpowiedziało, że zna cały tekst hymnu, 13 % zna pierwszą zwrotkę i refren, pozostali pojedyncze fragmenty. W pytaniu otwartym o datę odzyskania niepodległości wskazują, co do zasady, poprawną odpowiedź.

Większość respondentów, ponad 80% brała również udział w uroczystościach patriotycznych z okazji świąt państwowych.

Jeśli spojrzymy na pytanie dotyczące wywieszania flagi, co jest wyrazem konkretnego działania, to tylko połowa badanych w swoich domach ją wywiesza, 30% robi to czasami, a 20% nigdy.

Na pytanie: Czy w wypadku zagrożenia ojczyzny stanąłbyś w jej obronie? zdecydowana większość (ponad 70%) odpowiadała twierdząco, 18%, że raczej nie, pozostali byli niezdecydowani.

Natomiast dbanie o poprawność języka deklarowało 60 %, 7% było przeciwnego zdania, pozostali byli niezdecydowani.

Zapytaliśmy również ankietowanych, kiedy według nich łatwiej było być patriotą, dawniej czy dziś. Odpowiedzi rozkładają się mniej więcej po połowie, lecz z lekkim naciskiem na współczesność. Ponadto badani w zdecydowanej większości (75%) twierdzą, że obecnie patriotyzm jest potrzebny. Natomiast w pytaniach o konkretne, działania, które mogłyby być postawą patriotyczną, odpowiedzi nie są tak jednoznaczne. Na przykład badani twierdzą, że tylko 30,8% preferuje polskie firmy dokonując zakupów, 41% odpowiada, że czasami, pozostali, że nigdy.

Podobnie wygląda to w pytaniu o wiązanie swojej przyszłość z życiem w Polsce, blisko 50% chce zostać w kraju, 30% jeszcze nie wie, lecz 18% chce wyjechać za granicę. Jest to dość trudne pytanie zważywszy na to, że w większości przypadków odpowiadali na nie ludzie bardzo młodzi, czyli uczniowie szkół podstawowych.

Pytanie otwarte, w jaki sposób współcześnie można wyrazić postawę patriotyczną przysparza respondentom sporo problemów, duża grupa w ogóle nie odpowiada na to pytanie, część twierdzi, że nie wie. Pozostałe odpowiedzi dotyczą obchodów świąt, wywieszania flagi, kibicowania polskim sportowcom, uczestniczenia w apelach, kupowania polskich produktów. Tylko pojedyncze odpowiedzi wskazują na udział w wyborach, oczywiście są one wskazywane przez osoby dorosłe.

Ostatnie pytanie: „Kto wg Ciebie jest najlepszym przykładem współczesnego patrioty?”, sprawiło najwięcej trudności. Jedna trzecia badanych w ogóle nie odpowiedziała na to pytanie, część stwierdziła, że nie wie. W pojedynczych wskazaniach pojawili się politycy: Andrzej Duda, Krzysztof Bosak, lecz zdecydowana większość stała na stanowisku, że politycy nie są dobrym przykładem patriotyzmu, ale ludzie, którzy płacą podatki, kupują polskie produkty. W jednostkowych przypadkach pojawiły się postacie znane z życia publicznego takie jak: Jurek Owsiak, Robert Lewandowski, a także Lech Wałęsa i strajkujący(bez doprecyzowania którzy). Spora część osób, mimo jasno postawionego pytania  o współczesne przykłady patriotów, wymieniała postacie historyczne np. Józefa Piłsudskiego.

Podsumowanie:

Do ankiety zdecydowanie częściej przystąpili uczniowie szkół podstawowych. Należy podkreślić, że w jej wypełnianiu wzięli udział tylko chętni uczniowie, w związku z tym prawdopodobnie Ci dla których patriotyzm jest ważny i uczestniczą w jego obchodach. Badanym łatwo było określić, czym jest patriotyzm na poziomie bardzo ogólnym, wyrażonym w sformułowaniu: „miłość do ojczyzny”.  Osoby, które przystąpiły do jej wypełnienia uczestniczą w obchodach święta niepodległości zarówno w uroczystościach szkolnych, jak i w domu. Postawa patriotyczna jest dla nich istotną wartością w życiu. Twierdzą, że raczej łatwiej jest go wyrazić współcześnie.

Natomiast, jeśli zapytamy jak to zrobić, jak być współczesnym patriotą, wówczas badani bardzo często uchylają się od odpowiedzi. Patriotyzm za pewnymi wyjątkami kojarzą z wywieszaniem flagi, szacunkiem  do ojczyzny…

Podobnie trudno jest respondentom wskazać współczesnych patriotów.

Reasumując, biorąc pod uwagę, że tylko chętni uczniowie przystąpili do ankiety, dla których postawa patriotyczna jest ważna, to i tak mają problem z określeniem, czym może być współczesny patriotyzm. Bardzo trudno jest im także wskazać ludzi, których uważają za patriotów w życiu publicznym. W takich okolicznościach część z nich odwołuje się do przykładów z własnej rodziny. Można się zastanowić, na ile ma to związek z upadkiem autorytetów w życiu publicznym? Odpowiedź, która niestety powraca w wielu wypowiedziach: „nie wiem, ale na pewno żaden polityk.”

Anna Wróbel

doradca metodyczny wos